بررسی مناسبات میان دولت صفویه و طریقت های صوفیانه

پژوهش حاضر با عنوان «بررسی مناسبات دولت صفویه با طریقت¬های صوفیانه¬» سعی در بررسی کنش ها و برخوردهای میان دولت صفویه و طریقت های صوفیانه در بستر زمانی و مکانی مختلف را دارد. بر این اساس مدعای اصلی پژوهش حاضر آن است که دولت صفویه با ویژگی¬های خاصی مانند سابقه¬ی فعالیت طریقتی دو سده¬ای، گرایش به مذهب تشیع و سیاست تمرکز قدرت، اجازه¬ی ظهور و بروز به طریقت¬های مختلف صوفیانه را نمی¬داده است. بدین منظور از اهرم¬های مختلف برای نـظارت بـیشتر بر طریقت¬های صوفیـانه استـفاده می¬نمودند. برای مثال، می¬توان به طریقت نعمت¬اللهیه اشاره نمود که با ایجاد وصلت خویشاوندی، تحت کنترل حکومت مرکزی درآمد. اگرچه همین طریقت نیز به محض سرپیچی از حکومت مرکزی با بی¬مهری صفویان مواجه گردید. همچنین صفویان با دامن زدن به رقابت¬های طریقتی، سعی در تضعیف طریقت¬های صوفیانه داشتند. مهمترین این رقابت¬ها میان حیدریان و نعمت¬اللهیان بود که در شهرهای مختلف ایران آن روزگار تأثیرگذار بودند. از دیگر اقدامات صفویان به منظور کنترل طریقت¬های صوفیانه، تعقیب و سرکوب پیروان برخی از این طریقت¬ها بود. این عمل در ارتباط با طریقت نقطویه با شدت عمل بسیاری دنبال گردید. اقدامات مذکور در ارتباط با طریقت¬های مختلف موجب انزوا، مهاجرت و متلاشی شدن بسیاری از آنان گرددید. باید توجه داشت که مناسبات صفویان با طریقت-های مختلف تحت تأثیر شرایط مختلف محیطی و زمانی بود. این موضوع در ارتباط با مشعشعیان که هم¬مرز با عثمانیان بودند، نمود بیشتری داشت.